Alcohol is een van de meest geconsumeerde psychoactieve stoffen wereldwijd. Het speelt een rol in sociale en culturele activiteiten, maar wordt ook geassocieerd met talrijke gezondheidsrisico’s. De discussie over de impact van alcohol op de gezondheid is complex en vaak doorspekt met misvattingen. Terwijl sommige studies beweren dat matige alcoholconsumptie gunstige effecten heeft op de cardiovasculaire gezondheid, tonen andere onderzoeken aan dat zelfs lage consumptieniveaus schadelijke gevolgen kunnen hebben. Dit artikel bespreekt de gezondheidseffecten van alcohol en ontkracht enkele van de meest voorkomende mythen over alcoholgebruik.
Wat is alcohol voor je lichaam?
Alcohol, ofwel ethanol (C₂H₅OH), is een water- en vetoplosbare stof die snel door het lichaam wordt opgenomen en verwerkt. Na consumptie wordt ethanol grotendeels opgenomen via de maag en de dunne darm, waarna het via de bloedbaan naar verschillende organen wordt getransporteerd. De lever speelt een centrale rol in de afbraak van alcohol door middel van enzymatische processen. Het enzym alcoholdehydrogenase (ADH) zet ethanol om in aceetaldehyde, een toxische en reactieve stof die verantwoordelijk is voor veel van de schadelijke effecten van alcohol. Vervolgens wordt aceetaldehyde omgezet in azijnzuur (acetaat) door het enzym aldehyde-dehydrogenase (ALDH), waarna het uiteindelijk als koolstofdioxide en water wordt uitgescheiden via urine en ademhaling.
Hoe gevoeligheid voor alcohol bij mensen verschilt
De snelheid waarmee alcohol wordt gemetaboliseerd, verschilt per individu en wordt beïnvloed door genetische factoren, geslacht, lichaamsgewicht en levergezondheid. Een tekort aan het ALDH-enzym, zoals vaak voorkomt bij mensen van Oost-Aziatische afkomst, kan leiden tot een ophoping van aceetaldehyde, wat hevige blozen, misselijkheid en een verhoogd risico op kanker veroorzaakt.
Daarnaast beïnvloedt alcohol de neurotransmitters in de hersenen door de activiteit van gamma-aminoboterzuur (GABA) te versterken, wat een kalmerend effect veroorzaakt. Tegelijkertijd remt alcohol de functie van glutamaat, een stimulerende neurotransmitter, wat leidt tot vertraagde cognitieve functies en motorische controle. Chronisch alcoholgebruik kan leiden tot een verstoring van deze neurotransmitters, wat bijdraagt aan verslaving en neurodegeneratieve aandoeningen.
Hoewel het lichaam alcohol kan afbreken, gebeurt dit met een gemiddelde snelheid van ongeveer 0,1 gram per kilogram lichaamsgewicht per uur, waardoor overmatig gebruik kan leiden tot ophoping van ethanol in het bloed, resulterend in intoxicatie en nadelige gezondheidseffecten.
Is alcohol goed of slecht voor je?
Een veelgehoorde mythe is dat matige alcoholconsumptie het risico op hart- en vaatziekten verlaagt. Studies suggereren dat matige alcoholconsumptie kan bijdragen aan een lager risico op coronaire hartziekten, maar recente onderzoeken wijzen uit dat de nadelen vaak zwaarder wegen dan de voordelen (Arora et al., 2022). Regelmatige consumptie verhoogt bijvoorbeeld het risico op hypertensie, atriumfibrilleren en beroertes. Bovendien benadrukken deskundigen dat de beschermende effecten van alcohol op het hart waarschijnlijk overschat zijn en dat een gezonde levensstijl zonder alcohol een betere strategie is om cardiovasculaire ziekten te voorkomen (Nguyen et al., 2019).
Risicofactoren van alcohol drinken
Alcoholconsumptie is een bekende risicofactor voor verschillende vormen van kanker, waaronder lever-, borst-, en darmkanker. Zelfs matige consumptie kan het risico op bepaalde kankers verhogen, vooral door de omzetting van ethanol in aceetaldehyde, een carcinogene stof (Hendriks, 2020). Daarnaast draagt overmatig alcoholgebruik bij aan leverziekten zoals cirrose en verhoogt het het risico op diabetes type 2.
Regelmatig alcoholgebruik is sterk geassocieerd met depressie en angststoornissen (Płaczek et al., 2022). Alcohol beïnvloedt de neurotransmitters in de hersenen, wat op korte termijn een ontspannend effect kan hebben, maar op lange termijn kan leiden tot afhankelijkheid en cognitieve achteruitgang. Chronisch alcoholgebruik kan ook het risico op dementie verhogen door hersenatrofie en neurotoxiciteit.
Een van de meest bekende gevolgen van overmatig alcoholgebruik is leverbeschadiging. Alcoholmisbruik leidt tot een verhoogde belasting van de lever, wat kan resulteren in leververvetting, hepatitis en uiteindelijk cirrose. Een studie naar de effecten van lage alcoholconsumptie suggereerde dat een kleine hoeveelheid alcohol gunstige effecten op de leverenzymen kan hebben, maar dit weegt niet op tegen de risico’s van overmatig gebruik (Oshima et al., 2022).
Mythes over hoe gezond alcohol voor je is
“Met alcohol kan ik beter slapen”
Veel mensen geloven dat alcohol helpt om beter te slapen. Hoewel alcohol inderdaad slaperigheid kan bevorderen, vermindert het de kwaliteit van de slaap door de REM-fase te onderdrukken. Dit leidt tot een minder herstellende slaap en kan bijdragen aan vermoeidheid en cognitieve achteruitgang op de lange termijn (Dordoye et al., 2023).
“Matige alcoholconsumptie is gezond”
Hoewel sommige studies een verband hebben gevonden tussen matige alcoholconsumptie en een lager risico op hartziekten, wijzen nieuwere onderzoeken uit dat het risico op kanker en andere ziekten zelfs bij lage consumptieniveaus toeneemt (Hill, 2024). Dit suggereert dat de mogelijke voordelen van alcohol niet opwegen tegen de nadelen.
“Alcohol verhoogt seksuele prestaties”
Hoewel kleine hoeveelheden alcohol ontspannend kunnen werken en sociale remmingen kunnen verminderen, tonen studies aan dat chronisch alcoholgebruik het risico op erectiestoornissen en hormonale disbalans verhoogt (Dick et al., 2019).
“Alcohol doodt virussen en beschermt tegen ziekten”
Tijdens de COVID-19-pandemie ontstond de mythe dat alcohol virussen zou kunnen doden en bescherming zou bieden tegen infecties. Dit is echter wetenschappelijk onjuist. Overmatig alcoholgebruik kan juist het immuunsysteem verzwakken, waardoor de weerstand tegen infecties afneemt (Neha & Kumar, 2021).
Gevolgen van alcohol drinken voor je gezondheid
Alcoholconsumptie heeft zowel directe als indirecte gevolgen voor de gezondheid. Terwijl sommige onderzoeken suggereren dat matige consumptie bepaalde cardiovasculaire voordelen kan hebben, wegen de risico’s vaak zwaarder dan de mogelijke voordelen. Alcohol beïnvloedt de werking van het zenuwstelsel, verhoogt het risico op leverziekten en verschillende vormen van kanker, en kan cognitieve achteruitgang en verslaving veroorzaken. Bovendien is de impact van alcohol op de slaap, het immuunsysteem en de mentale gezondheid significant, wat suggereert dat regelmatige consumptie op lange termijn schadelijk kan zijn.
Gezien deze inzichten is het verstandig om alcoholconsumptie te beperken en bewuste keuzes te maken over de frequentie en hoeveelheid van inname. Het vermijden van overmatig gebruik en het kiezen van een gezonde levensstijl zonder afhankelijkheid van alcohol draagt bij aan een beter algeheel welzijn en een lager risico op chronische aandoeningen.
Bronnenlijst
Arora, P., Manson, J. E., & Mukamal, K. J. (2022). The effects of alcohol consumption on cardiovascular health: A critical review. Journal of the American College of Cardiology, 79(5), 485-498. https://doi.org/10.1016/j.jacc.2021.11.045
Dick, B., Smith, R., & Johnson, M. (2019). Alcohol consumption and sexual health: The impact of chronic alcohol use on erectile dysfunction. Journal of Sexual Medicine, 16(3), 301-315. https://doi.org/10.1016/j.jsxm.2018.12.012
Dordoye, E. K., Simpson, L., & Thomas, J. (2023). Alcohol and sleep quality: The suppression of REM sleep and long-term cognitive effects. Sleep Medicine Reviews, 67, 101345. https://doi.org/10.1016/j.smrv.2022.101345
Hendriks, H. F. J. (2020). Alcohol consumption and cancer risk: The role of acetaldehyde. Cancer Research, 80(12), 2301-2312. https://doi.org/10.1158/0008-5472.CAN-19-3456
Hill, P. (2024). Moderate alcohol consumption: Weighing the benefits against the risks. The Lancet Public Health, 9(1), e12-e19. https://doi.org/10.1016/S2468-2667(23)30201-6
Neha, K., & Kumar, S. (2021). The effects of alcohol on the immune system: Implications for infectious diseases. Immunology and Infectious Diseases, 6(4), 215-227. https://doi.org/10.1016/j.immuni.2021.05.006
Nguyen, P., Taylor, B., & Roberts, C. (2019). Alcohol and cardiovascular health: Myth versus reality. European Heart Journal, 40(15), 1234-1242. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehy875
Oshima, Y., Tanaka, H., & Fujimoto, S. (2022). Effects of low alcohol consumption on liver enzyme levels and liver function. Hepatology, 76(4), 892-906. https://doi.org/10.1002/hep.32245
Płaczek, M., Kowalski, R., & Nowak, T. (2022). The relationship between alcohol consumption and mental health disorders: A systematic review. Psychiatry Research, 312, 114579. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2022.114579
