Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)

Wat is het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS)?

Het prikkelbare darm syndroom, vaak afgekort als PDS, is een chronische darmaandoening waarbij de normale werking van de darm verstoord is zonder dat er structurele afwijkingen zichtbaar zijn. Symptomen zijn onder andere:

• Buikpijn of krampen
• Opgeblazen gevoel
• Wisselende stoelgang (diarree en/of obstipatie)
• Winderigheid
• Vermoeidheid na de maaltijd

Hoewel PDS veel voorkomt, is de oorzaak vaak moeilijk te achterhalen. Dat maakt het behandelen van deze aandoening complex, zeker binnen de reguliere zorg.

PDS wordt beschouwd als een dysfunctie in de darm-hersen-as (gut-brain axis). Deze communicatie-as omvat het enterisch zenuwstelsel, het centrale zenuwstelsel en het microbioom. Door verstoring van serotoninesignalering (95% van serotonine wordt in de darmen aangemaakt), ontstaan veranderingen in motiliteit en pijnperceptie. Ook mastcellen kunnen in de darmwand geactiveerd worden, wat leidt tot de vrijzetting van histamine en prostaglandines die buikpijn veroorzaken.

Symptomen bij het prikkelbare darm syndroom

De symptomen van PDS zijn divers en kunnen variëren in ernst en presentatie, afhankelijk van de persoon. De meest voorkomende klacht is buikpijn of een zeurend gevoel in de onderbuik, vaak in combinatie met een opgeblazen gevoel. Deze klachten nemen doorgaans af na het ontlasten. Een duidelijk patroon dat bij veel cliënten wordt waargenomen, is een verandering in het ontlastingspatroon. Sommige mensen ervaren chronische of terugkerende diarree (diarree-dominante PDS), anderen hebben last van hardnekkige obstipatie (obstipatie-dominante PDS), en er is ook een gemengde vorm waarbij beide afwisselend optreden.

Daarnaast kunnen winderigheid, borrelende darmen, slijm bij de ontlasting en het gevoel van onvolledige lediging aanwezig zijn. Ook extra-intestinale symptomen zoals vermoeidheid, hoofdpijn, rugklachten, misselijkheid, en een opgejaagd gevoel komen voor. Stress en emoties hebben vaak een directe invloed op de intensiteit van de klachten, wat wijst op de betrokkenheid van de hersen-darm-as. Hoewel PDS geen structurele afwijkingen in de darm veroorzaakt, kan de impact op het dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven aanzienlijk zijn.

Orthomoleculaire visie op PDS

Binnen de orthomoleculaire geneeskunde kijkt men niet enkel naar symptomen, maar naar onderliggende verstoringen in het lichaam. Deze benadering kijkt naar functionele verstoringen, zoals:

• Dysbiose: onbalans in darmflora veroorzaakt verandering in metabolieten zoals butyraat en lipopolysacchariden (LPS). LPS activeert het immuunsysteem via TLR4-receptoren, wat leidt tot laaggradige ontsteking.
• Leaky gut: verzwakking van tight junction-eiwitten zoals occludine en zonuline verhoogt darmpermeabiliteit. Antigenen en toxines komen in de bloedbaan en activeren het immuunsysteem via cytokines zoals TNF-α en IL-1β.

De orthomoleculaire aanpak ziet de darmen als een ecosysteem dat structureel hersteld moet worden. Daarom wordt er gewerkt in fases, gericht op zowel het verlagen van de ontstekingsbelasting als het verbeteren van de darmstructuur en -functie.

Veelvoorkomende triggers en risicofactoren bij PDS

PDS kent verschillende mogelijke oorzaken en uitlokkende factoren. Enkele bekende triggers zijn:

• Voeding: gluten, zuivel, suiker, FODMAPs
• Stress: verhoogt de darmgevoeligheid en ontstekingsgevoeligheid
• Antibioticagebruik: verstoort het microbioom
• Infecties: virale of bacteriële infecties kunnen PDS ontlokken

Het begrijpen van deze triggers is cruciaal om gerichte leefstijl- en voedingsaanpassingen door te voeren.

Prikkelbare darm syndroom dieet

Het dieet speelt een centrale rol bij de behandeling van het prikkelbare darm syndroom. De juiste voeding kan helpen om ontstekingen te verminderen, de darmwand te ondersteunen en de symptomen te verlichten. Binnen de orthomoleculaire benadering wordt vaak gekozen voor een geïndividualiseerd eliminatiedieet in combinatie met het geleidelijk herintroduceren van voedingsmiddelen om intoleranties in kaart te brengen.

FODMAP voeding

Een veelgebruikte strategie is het tijdelijk volgen van een FODMAP-arm dieet. FODMAP’s (Fermenteerbare Oligo-, Di-, Monosacchariden en Polyolen) zijn korte keten koolhydraten die slecht worden opgenomen in de dunne darm en fermentatie veroorzaken in de dikke darm. Dit kan leiden tot gasvorming, opgeblazen gevoel en pijn. Door deze tijdelijk te vermijden en daarna één voor één te herintroduceren, kunnen triggers beter worden geïdentificeerd.

Naast FODMAP’s is het belangrijk om gluten, koemelk (zowel lactose als caseïne), nachtschade (zoals tomaat en aubergine), soja en pinda’s kritisch te beoordelen. Deze voedingsmiddelen staan bekend om hun potentiële rol bij ontsteking of verhoogde darmdoorlaatbaarheid (“leaky gut”).

Een ontstekingsremmend dieet is daarnaast essentieel. Hierbij ligt de nadruk op:

• Veel groenten en groene bladgroenten (vezels en polyfenolen)
• Gezonde vetten zoals olijfolie, avocado en omega-3-rijke vis
• Kruiden zoals kurkuma, gember, venkel en kaneel
• Gefermenteerde voeding zoals zuurkool, kimchi en kefir (mits verdragen)
• Voldoende hydratatie: 1,5 tot 2 liter water per dag

Sterk bewerkte voedingsmiddelen, kunstmatige zoetstoffen, cafeïne en alcohol worden zoveel mogelijk vermeden.

Door voeding als medicijn te gebruiken binnen een stapsgewijze opbouw, wordt niet alleen de darmflora positief beïnvloed, maar ook het immuunsysteem, de spijsvertering en het energieniveau ondersteund.

Natuurlijke behandeling PDS

Fase 1: Stabilisatie en ontstekingsreductie (2-4 weken)

De eerste fase richt zich op het remmen van ontstekingen en het stabiliseren van het darmmilieu. Dit gebeurt door het elimineren van ontstekingsbevorderende voeding en het inzetten van antimicrobiële en ontstekingsremmende stoffen.

Voedingstips:

• Vermijd suikers, gluten, zuivel, bewerkte producten
• Kies voor olijfolie, kurkuma, blauwe bessen en groene groenten
• Drink venkel-, gember- of kamillethee

Aanbevolen supplementen:

• Berberis, caprylzuur en oregano-olie werken antimicrobieel door de mitochondriale membranen van pathogenen te beschadigen.
• L-glutamine is de primaire brandstof voor enterocyten (darmwandcellen) en draagt bij aan herstel van mucosale integriteit.
• Vitamine D3 reguleert het immuunsysteem via de vitamine D-receptor (VDR) op T-cellen en enterocyten.
• Omega-3 vetzuren (EPA/DHA) remmen de aanmaak van arachidonzuur-afgeleide eicosanoïden zoals PGE2 en LTB4, die ontsteking bevorderen.

Deze aanpak biedt vaak al binnen enkele weken verlichting van klachten.

Fase 2: Spijsverteringsondersteuning en ontgifting (6 weken)

Zodra de darmomgeving stabieler is, verschuift de focus naar het optimaliseren van de spijsvertering en het ondersteunen van het ontgiftingssysteem. Een goede vertering voorkomt rotting en gisting in de darmen, en een efficiënte ontgifting ontlast het immuunsysteem.

Voedingsadvies:

• Voeg meer vezels toe via groenten, psyllium, gefermenteerde producten
• Vermijd bewerkte vetten, suikers en E-nummers

Aanbevolen suppletie:

• Spijsverteringsenzymen breken macronutriënten af, waardoor fermentatie en rotting in de darm vermindert. Onverteerde eiwitten kunnen via translocatie het immuunsysteem activeren.
• Choline en mariadistel ondersteunen de fase 1 en fase 2 leverdetoxificatie. Choline is essentieel voor de aanmaak van fosfatidylcholine, een bouwstof van gal en celmembranen.
• Artisjok verhoogt galstroom, essentieel voor vetvertering en afvoer van toxines via de enterohepatische circulatie.

Veel mensen merken in deze fase een afname van opgeblazen gevoel, krampen en vermoeidheid na maaltijden.

Fase 3: Herstel van de darmwand (6 weken)

In deze fase draait alles om het herstellen van het darmepitheel en het versterken van de zogeheten tight junctions die de darmwand afsluiten. Het doel is om de verhoogde doorlaatbaarheid (“leaky gut”) te herstellen.

Voeding:

• Herintroduceer nieuwe voedingsmiddelen langzaam, elke 3 dagen
• Stimuleer SCFA-productie (korteketenvetzuren) met gefermenteerde groenten en boterzuur

Essentiële supplementen:

• L-glutamine stimuleert de aanmaak van tight junction-eiwitten en voorkomt apoptose van enterocyten.
• Aloë vera en omega-7 helpen bij mucosale regeneratie door de productie van mucine te stimuleren.
• Glucosamine
• 2’-FL (een humaan melk-oligosaccharide) moduleert het immuunsysteem en verhoogt de productie van sIgA (secretorisch immunoglobuline A) wat de darmbarrière beschermt.

Deze fase is cruciaal om een duurzame verbetering van de darmgezondheid te bewerkstelligen.

Fase 4: Darmflora opbouwen (6 weken)

Na het creëren van een gezonde darmstructuur is het tijd om de microbiële balans te herstellen. Dit betekent: diversiteit aan gunstige bacteriën en voldoende prebiotische voeding.

Voedingsadvies:

• Integreer dagelijks gefermenteerde producten zoals zuurkool, kefir, kimchi
• Voeg prebiotische vezels toe: inuline, cichorei, psyllium, resistente zetmelen

Supplementen:

• Probiotica beïnvloeden de productie van SCFA’s, verbeteren de slijmvliesfunctie en onderdrukken pathogenen via bacteriocines.
• Prebiotische vezels zoals inuline worden gefermenteerd tot SCFA’s, vooral butyraat, dat ontstekingsremmend werkt via GPR43-receptoren.
• Diversiteit in het microbioom versterkt de kolonisatie-resistentie, waardoor pathogenen minder kans maken.

Een gezonde darmflora ondersteunt niet alleen de vertering, maar beïnvloedt ook stemming, immuniteit en energie.

Fase 5: Verminderen van laaggradige ontstekingen (6-8 weken)

Deze fase richt zich op het reguleren van het immuunsysteem, zodat het niet meer overactief reageert op onschuldige prikkels. Laaggradige ontstekingen zijn subtiele, chronische processen die vaak genegeerd worden in de reguliere zorg.

Voedingsadvies:

• Blijf ontstekingsremmend eten: vette vis, bladgroenten, bessen
• Vermijd industrieel bewerkt voedsel, snelle koolhydraten en alcohol

Krachtige supplementen:

• Curcumine, quercetine, resveratrol en EGCG beïnvloeden NF-κB-activatie, een centrale regulator van ontsteking. Ze remmen ook COX-2 enzymen, waardoor minder prostaglandines (ontstekingsmediatoren) gevormd worden.
• Visolie schakelt het immuunsysteem om naar een resolutie-fase door het stimuleren van resolvines en protectines, moleculen die ontsteking beëindigen.

Deze stoffen werken als natuurlijke ontstekingsremmers zonder bijwerkingen.

Fase 6: Onderhoud en preventie op lange termijn

Na het doorlopen van alle fases is het belangrijk om de behaalde resultaten te behouden. Een terugval is vaak het gevolg van stress, voeding of overbelasting van het systeem.

Leefstijladvies:

• Zorg voor voldoende slaap, beweging en een regelmatig eetritme. Circadiane ritmes reguleren de activiteit van enterocyten en immuuncellen. Verstoring leidt tot verhoogde ontstekingsgevoeligheid.
• Verminder stress met ademhaling, yoga of mindfulness. Chronische stress verhoogt cortisol dat op lange termijn de darmdoorlaatbaarheid vergroot en het microbioom verstoort.

Aanvullende suppletie:

• Dagelijkse vitamine D3 (2000 IU) en omega-3 (1 gram). Vitamine D3 reguleert de immuunhomeostase, verbetert de darmbarrière, en moduleert het microbioom.
• Onderhoudsdosis probiotica en prebiotica

Deze fase is individueel afgestemd en kan maanden tot jaren duren, afhankelijk van het herstelproces.

---